Zwitserse ziekte

De vlag uit onze tuin; verscheurd door de wind.
Illustratief voor mijn gevoel, want ik voel me alsof ik alle
kanten wordt opgetrokken.

Op de homepage van dit blog schreef ik dat ik over zowel leuke als minder leuke ervaringen zou schrijven. Tot nu toe zijn de posts over het algemeen positief, met misschien een kleine sneer naar het dorpsleven, maar zo'n internationale verhuizing doe je echt niet zomaar en natuurlijk loop je tegen problemen aan. Problemen die je had voorzien en problemen die je niet had verwacht en waar je al helemaal niet op zit te wachten!

Deze post zit al heel lang in mijn hoofd en uiteindelijk heb ik alles opgeschreven, maar publiceren vond ik ... ja eng denk ik, want dan wordt het zo echt. En ik vind het ook zwak van mezelf, want kom op zeg, er zijn veel ergere dingen in de wereld - en we hebben het afgelopen jaar toch genoeg in onze directe omgeving gezien.

En na een beetje googelen, want je wilt toch weten of je echt gek zit te worden en zo ja wat er tegen te doen is, vond ik onder andere onderstaand artikel op de site van Radio Nederland Omroep:

HEIMWEE ...

Je hebt slapeloze nachten die eindeloos duren, je darmen gaan met je op de loop, je hoofd barst uit elkaar en je kunt om alles janken. Je wilt eigenlijk maar één ding: naar huis. Zo voelt 't voor veel mensen: heimwee.Over heimwee werd vroeger niet lichtzinnig gedacht. Het gold als een dodelijke ziekte. Op zoek naar de wortels van het begrip heimwee kom je onvermijdelijk in Zwitserland terecht. 

Ziekte 

In de universiteitsbibliotheek van het Zwitserse Basel ligt een klein, dun boekje uit 1688. Dissertatio Medica de Nostalgica oder Heimwehe staat op de voorkant. De Zwitserse arts Johannes Hofer gaf in dit werkje als eerste een wetenschappelijk omschrijving van het begrip 'heimwee' als een ziekte, soms met dodelijke afloop.
De tekst is in het Latijn en bibliotheekmedewerker Dominique Hunger geeft de benodigde uitleg:'Het gaat om een beschadigde voorstelling van huis als je niet meer thuis bent. Zoals ook dieren die van hun kudde worden losgerukt, kunnen sterven. Men krijgt dan een aanhoudende wens om de plaats van herkomst terug te vinden. En dat veroorzaakt zielenpijn. Er bestaat geen middel tegen heimwee anders dan de onmiddellijke terugkeer naar huis.' 

Verboden te zingen 

Artsen beschreven in die tijd hoe vooral de Zwitserse huursoldaten die dienden in het buitenland leden aan heimwee. Om te voorkomen dat de soldaten te veel aan thuis dachten, werd het hen verboden om bepaalde volksliederen - vaak herdersliederen - te zingen. 

Handige draai 

De gedachte dat heimwee dodelijk is, hield lang stand in medische kringen. Maar de oorzaak verschoof. Niet langer het denken aan thuis bezorgde je de symptomen van heimwee, maar omgevingsfactoren zoals het verschil in luchtdruk met thuis of het feit dat de melk er anders smaakte.
Zwitserland heeft al lang niet meer het wetenschappelijke patent op heimwee, maar het land heeft er een handige draai aan gegeven. Want als het verlaten van Zwitserland ziek maakt, dan maakt de terugkeer naar de Zwitserse lucht zieken weer gezond. Van heinde en verre kwamen mensen naar de Zwitserse Alpen om te kuren. Het bekendst zijn de sanatoria voor tuberculosepatiënten. 

Heimwee naar platteland 

Wat heeft dat met heimwee te maken? Scott Brand werkte in Zürich mee aan een tentoonstelling over Zwitserland als kuuroord. Hij wijst op de wereldberoemde boeken over het Zwitserse meisje Heidi. Daarin wordt uitgelegd hoe de stad mensen ontwricht en ziek maakt, in tegenstelling tot het leven op het platteland.'Heimwee komt om de hoek kijken bij het cliché van de gezonde Zwitserse berglucht en vooral de afstand met de moderne geïndustrialiseerde steden en de uitlaatgassen die je daar hebt.'
Heidi, het Zwitserse Alpenmeisje dat moest verhuizen naar de grote stad Frankfurt am Main en daar ziek werd van de heimwee. Een arts schreef voor, geheel in de traditie van Johannes Hofer, dat Heidi onmiddellijk moest terugkeren naar huis. En natuurlijk herstelde ze daar meteen. En haar vriendinnetje Clara kon zelfs haar rolstoel bij de vuilnisbak zetten omdat de Zwitserse lucht en de koeienmelk haar genazen.
Het wonder van de Alpen? 'Zo kan je het zeggen, ja.'

(bron: Radio Nederland Wereldomroep) 

Afrit naar Oakville vanaf de ETR

Zo, het is er uit. Ik heb heimwee. En niet zo'n beetje ook. Eerst vond ik het maar raar, want ik heb heimwee naar Canada. Niet naar Nederland, maar naar mijn leven in Canada. Al is het niet zo dat ik terug wil. Als je het vandaag aan me zou vragen (17 december 2011) dan was ik het liefst gisteren nog naar Nederland vertrokken. Misschien wel omdat ik weet dat een terugkeer naar Canada niet tot de mogelijkheden hoort en omdat het grote nadeel aan Canada de afstand tot onze familie en vrienden is. En dat is dan ook het enige positieve dat ik over Zwitserland kan zeggen: het is dichterbij, al vind ik 8 uur in een auto net zo'n crime als in een vliegtuig.

We hebben altijd geweten dat onze tijd in Canada beperkt was en de druk om te verhuizen (vanuit het bedrijf dus) werd steeds groter. Nadat we een paar opties hadden afgewezen, was mijn reactie over Zwitserland letterlijk: "Ja, dan moeten we het maar doen hè?" Het enthousiasme droop er vanaf... En vanaf dat moment is, achteraf gezien, mijn heimwee begonnen. Regelmatig reed ik met tranen in mijn ogen door Oakville en omgeving bij het idee aan het toekomstige gemis. En over de dramatisch rit naar het vliegveld weten jullie.

Maar dat besefte ik toen nog niet. Natuurlijk ben ik echt wel met een positieve insteek naar Zwitserland vertrokken, maar al bij het eerste dorpsfeest besefte ik dat ik helemaal geen zin heb om opnieuw te beginnen. Ik had alles net voor elkaar: Een berg vriendjes voor Jesper, gelijkgestemde moeders voor mezelf om over de kinderen/school/het leven te kletsen en een leuke baan in het ziekenhuis.

Binnenvetter als ik ben, loop ik hier natuurlijk al een eeuwigheid mee rond. Steeds chagrijniger werd ik. En maar malen! Ik ben er heel goed in om bij mezelf na te gaan waar nu precies de moeilijkheid zit, maar praten... Ho maar! Wat mij betreft spelen hier een aantal factoren een rol.

Ik woon al een paar maanden in de mist. Ja, dat hoge zelfmoord-percentage hier in Zwitserland begrijp ik steeds beter. Wat een sombere bedoening zeg! Het schijnt normaal te zijn hier in het dal. Hochnebel, heet dat dan. In het begin van de herfst klaarde het nog wel op zo rond 11 uur, maar de laatste weken is zon een zeldzaamheid. En dus is het niet alleen mistig in het Wehntal, maar ook in mijn hoofd. Winterdepressie, kom maar op! Ik heb dagen dat ik het zelfs moeilijk vind om Facebook updates te lezen van vrienden of kennissen in Canada. Nou, dat is toch wel ernstig! En dan moet ik mezelf echt een schop onder mijn kont geven, krijgt Julia een dikke knuffel en dan gaat het weer een beetje.

Wat ook niet helpt is dat Jesper zich stierlijk verveelt. (Geweldig schoolsysteem hier; alle middagen behalve de dinsdag is hij vrij.) Alles dat ik voorstel wordt afgeketst en hij zit/ligt alleen maar op de bank televisie te kijken. Het kind heeft een berg speelgoed waar je "U" tegen zegt, maar ermee spelen wil hij niet. Zo'n groot verschil met Canada; daar was hij bijna continue buiten met vriend(innet)jes, maar dat kan hier in de straat niet. En eerlijk gezegd heb ik er ook geen zin in steeds bij andere mensen thuis te zitten (omdat hij niet in zijn eentje durft) om dan een paar uur lang moeizaam een gesprek gaande te houden. Komt nog bij dat Julia 's middags slaapt en dan wordt het wel erg lastig plannen.

De taal: Van te voren zei ik dat het met dat Duits wel los zou lopen. Nou, niet dus. Het Hoch Deutsch versta ik voor 95%, maar spreken is een ander verhaal. Een vraag stellen in een winkel gaat nog wel, maar een gezellig gesprek met bijvoorbeeld een andere moeder over school of de kinderen gaat boven mijn pet. Ik moet er gewoonweg te veel over nadenken en dan is het spontane er wel weer af. Behalve dat is mijn vocabulaire erg beperkt - 9 jaar zakelijk Duits bereid je hier niet op voor. Maar sprak iedereen maar Hoch Deutsch: De spreektaal ofwel Mundart is hier Schwyzerdütsch en zelfs als je vraagt of men alsjeblieft gewoon Duits kan praten, gebeurt dat niet altijd.

En dan het huis... Dat heb ik van begin af aan niet leuk gevonden; het is gewoon niet mijn stijl (qua afwerking vloer/wand/plafond/deuren) en ik kan er ook niets aan veranderen, want het is een huurhuis. Het huis is groot genoeg en heeft een grote tuin, die helaas niet is afgescheiden van de buren (onze huisbaas, tevens huisarts) waardoor ik me ook niet echt vrij voel en het gevoel heb dat ik de kinderen steeds bij hun ramen moet wegplukken. Voor Julia is de tuin ook niet al te veilig met allerlei trappen naar kelders en veel grote scherpe stenen rond de borders. Dus loop ik er maar de hele tijd achteraan (en ik ben toch echt geen overbezorgde moeder.) De straat is voor Jesper zeker niet ideaal: het is de op een na drukste straat van het dorp en de gemiddelde leeftijd ligt hier ook hoog. Dus geen buitenspelen voor de deur en aanbellen bij vriendjes. Dat is het nadeel van zo'n internationale overplaatsing; het is altijd afwachten waar je terecht komt en of het de juiste keuze was. In Canada ging het goed (maar hadden we ook veel meer keus) en dit keer valt het tegen, maar ja, het is niet dat we nu denken van "goh, hadden we toch maar voor dat andere huis gekozen," want dit was gewoon op dat moment het beste compromis.

Het kleine dorp op zich gaat wel (al is er zelfs op zaterdag geen hond op straat) en binnen 10 minuten rijden is een redelijk winkelaanbod, maar voor de grotere ketens moeten we toch echt een stuk de snelweg op en voor we bij die snelweg zijn, zijn we al een kwartier verder. Oberweningen ligt niet afgelegen, want je rijdt van dorp naar dorp (en we hebben S-Bahn aansluiting naar Zurich), maar het voelt wel alsof we in 'the middle of nowhere' wonen.

Zo makkelijk als onze verhuizing en integratie in Canada 4 jaar geleden zijn verlopen, zo moeizaam gaat het nu. Misschien ook wel omdat je (al dan niet bewust) beseft dat je de vriendschappen die je zo zorgvuldig in Canada hebt opgebouwd gewoon verliest. Gewoon omdat ze nog te 'jong' zijn. Met de vrienden in Nederland heb je een langer en gedeeld verleden, dus die blijven wel al spreek je elkaar niet wekelijks of maandelijks.

Ja, dat is het wel zo'n beetje. Al met al een heel relaas. (Zijn jullie er nog?) En ik word er niet bepaald vrolijker van, al lucht het wel op!

Maar je kunt je misschien wel voorstellen dat ik, ondanks mijn mistige staat, door mijn tranen heen moest  lachen toen ik de term Zwitserse ziekte onder ogen kreeg. Al gaat de vergelijking enigszins scheef, ik lijd zonder twijfel aan mijn eigen vorm van de ZWITSERSE ZIEKTE (met hoofdletters ja!)